Awangarda (z francuskiego avant garde – straż przednia) to według Słownika Języka Polskiego PWN ogół zróżnicowanych tendencji w sztuce XX wieku, odznaczających się radykalnym nowatorstwem. Jej celem było odrzucenie wszelkich dotychczasowych konwencji i tworzenie własnego świata na własnych zasadach.
W sztuce:
Zjawisko pojawiło się ok. 1910 roku, kiedy to artyści w poczuciu upadku cywilizacji negowali powszechnie przyjęte ideały estetyczne i wartości. Narodziły się nowe kierunki w sztuce, takie jak kubizm, dadaizm, ekspresjonizm, futuryzm czy surrealizm. Awangardziści szukali odrębnego języka wyrazu, stosując różnorodne techniki. Chętnie stosowali kolaż, fotomontaż oraz eksperymenty wizualne i przestrzenne. Po II wojnie światowej do awangardowych nurtów dołączył minimalizm, sztuka konceptualna i sztuka ziemi.
W literaturze:
Również w literaturze, w opozycji do wzorców romantycznych i młodopolskich, powstały nurty awangardowe. Ich głównym celem było dążenie do zamknięcia nowej wizji poezji w ściśle określonym programie, który przedstawiali w manifestach literackich. W Polsce w XX-leciu miedzywojennym powstało wiele grup poetyckich – awangardowe w samej nazwie Awangarda Krakowska i Druga Awangarda, Skamander czy Futuryści.
Współcześnie:
Dziś awangardą określić można grupę osób, których twórczość lub działalność w jakiejś dziedzinie jest nowatorska i niekonwencjonalna. Możemy zatem powiedzieć, że ktoś ma awangardowy ubiór czy też fryzurę. Awangardową jest określana także muzyka, która wykracza poza utarte schematy i nie poddaje się prostej klasyfikacji.
