Dla niektórych może wydawać się to zaskakujące, ale są ludzie, którzy nie potrafią stwierdzić, czy są wściekli, smutni czy szczęśliwi. Nie potrafią zatem wyrazić tego, co czują. Tacy ludzie mogą nie doświadczać fizycznych konsekwencji uczuć, takich jak płacz, śmiech, ucisk w piersi, gardle lub żołądku. Wszystkie ich emocje są więc stłumione i przemilczane, co może zostać odebrane jako kłopotliwe dla otoczenia. Aleksytymia to pojęcie, które można objaśnić jako trudność w przeżywaniu emocji, ich nazywaniu i wyrażaniu. Jeżeli taka osoba odważyłaby się porozmawiać o swoich uczuciach, ryzykowałaby, że zostanie osądzona lub odrzucona.
Czym dokładnie jest aleksytymia? Aleksytymia jest nazywana analfabetyzmem emocjonalnym. Dotknięte nią osoby nie potrafią rozpoznawać ani nazywać emocji, przez co mają problem z nawiązywaniem więzi z innymi ludźmi. Nazwa aleksytymia pochodzi z języka greckiego. Problem analfabetyzmu emocjonalnego był przedmiotem badań już pierwszych psychoanalityków. Początkowo próbowano połączyć brak zdolności rozumienia uczuć z innymi jednostkami chorobowymi, takimi jak stwardnienie rozsiane oraz choroba Parkinsona. Dopiero w latach 70. XX wieku aleksytymia została wprowadzona do psychologii rozwojowo-poznawczej jako samodzielne zaburzenie emocjonalne. Świat wewnętrzny aleksymityka pozostaje dla niego niedostępny, dlatego nie jest on w stanie wpuścić do niego innych osób. Ze względu na to, że aleksytymik nie potrafi rozpoznać ani nazwać uczuć, mylnie uznaje ich przejawy za objawy somatyczne. Szuka zatem uzasadnienia symptomów pobudzenia emocjonalnego (takich jak np. czerwienienie się lub drżenie rąk) w problemach zdrowotnych.
Jakie objawy mogą wskazywać na aleksytymię? Aleksytymia jest zazwyczaj kojarzona z obojętnością i chłodem emocjonalnym. Specjaliści z zakresu psychologii najczęściej podają cztery podstawowe obszary, które obejmuje to zaburzenie. Zgodnie z tym aleksytymik nie jest zdolny do nazywania uczuć i nie odróżnia pobudzenia emocjonalnego od fizjologicznego. Nie posiada życia wyobrażeniowego (nie marzy, nie fantazjuje),
jest rzeczowy, szczegółowy i racjonalny, cechuje go operacyjny sposób myślenia. Co ważne, aleksytymik doświadcza emocji, nie ma jednak z nimi kontaktu poznawczego. Oznacza to, że nie potrafi on określić, co w danym momencie czuje. Mówiąc o tym, czym jest aleksytymia, warto też wspomnieć, że zaburzenie to występuje w różnym natężeniu. Aleksytymik może mieć minimalną świadomość własnych uczuć, odróżniając np. lęk i strach.
Psychiatrzy najczęściej doszukują się przyczyn aleksytymii w dzieciństwie. Chłód emocjonalny ze strony bliskich, surowy sposób wychowania oraz wywieranie presji na ukrywanie emocji są podawane jako główne przyczyny aleksytymii. Z drugiej strony zaburzenie to może rozwinąć się również u rozpieszczonych dzieci, których zachcianki są zaspokajane natychmiast. Aleksytymia dotyczy przede wszystkim mężczyzn, co może się z kolei wiązać z narzuconą im społecznie rolą – racjonalnych, silnych i powściągliwych strażników rodzin.
Czy aleksytymia jest możliwa do wyleczenia? Leczenie aleksytymii trwa nawet kilka lat. Rezultat terapii zależy zaś od motywacji pacjenta oraz wsparcia bliskich osób. Podjęcie leczenia jest niezwykle ważne również ze względu na potencjalne konsekwencje aleksytymii. Osoby nią dotknięte nie zdają sobie sprawy z własnego stanu emocjonalnego i mogą rozładowywać napięcie, popadając w nałogi (np. w alkoholizm lub narkomanię). Do leczenia aleksytymii wykorzystuje się zazwyczaj psychoterapię rozwojową. Psychoterapeuta próbuje zainteresować pacjenta własnym umysłem, stosując różnorodne pomoce terapeutyczne. W poszukiwaniu przyczyny aleksytymii zastosowanie ma klasyczna psychoanaliza – docierając do przyczyny zaburzeń, można skuteczniej z nimi walczyć.
Aleksytymia, choć jeszcze nie tak powszechnie znana, jest zaburzeniem emocjonalnym, które wpływa na zdolność do identyfikowania, rozumienia i wyrażania emocji. Osoby z aleksytymią borykają się z trudnościami w rozpoznawaniu własnych uczuć, co prowadzi do problemów w relacjach interpersonalnych oraz utrudnia radzenie sobie z codziennym stresem.
